Ngày 17/2/1979 – một ngày bi hùng trong lịch sử bảo vệ biên giới của Việt Nam. Trên khắp các tuyến biên giới, từ miền núi cao phía Bắc đến rẻo đất cuối trời phương Nam, hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ ưu tú của Công an nhân dân vũ trang (CANDVT) – Bộ đội Biên phòng (BĐBP) đã sẵn sàng xả thân cho Tổ quốc, dũng cảm chiến đấu, anh dũng hy sinh, hoặc mang thương tật suốt đời. Máu đào của các anh hùng, liệt sĩ đã tô thắm lá cờ cách mạng vẻ vang, để đất nước ta nở hoa độc lập, kết trái tự do.
Trong gần hai năm thực hiện cuốn sách ‘Những tượng đài bất tử trên biên giới’, tôi may mắn có dịp đến dâng hương tại tất cả các bia tưởng niệm liệt sĩ BĐBP trên cả nước. Mỗi nơi đi qua, mỗi tên người được khắc lại là một phần lịch sử máu lửa của dân tộc mà chúng ta không được lãng quên.
Một trong những địa điểm có ý nghĩa đặc biệt là Đồn Biên phòng Phú Mỹ – Đồn CANDVT Phú Mỹ trước đây (thuộc tỉnh An Giang), đơn vị duy nhất trong toàn lực lượng có 100% CB, CS hy sinh. Tại đây, tôi đã đứng rất lâu như để gửi đến các anh lời tri ân từ thế hệ hôm nay. Vào ngày 17/5/1978, sau nhiều đợt tấn công thất bại, quân Pol Pot điều 4 tiểu đoàn đánh thẳng vào Đồn CANDVT Phú Mỹ. Khi đã bắn đến viên đạn cuối cùng, CB, CS của đơn vị vẫn dũng cảm giương lê đánh giáp lá cà chứ quyết không hạ súng đầu hàng, không để kẻ địch bắt sống.
Điều khiến tôi xúc động nhất là ở đâu cũng có nhiều người dân, các già làng, trưởng bản, CB, CS Biên phòng thuộc lòng từng cái tên trên bia mộ. Họ nhớ rõ từng trận đánh, từng chi tiết và gìn giữ những mẩu kỷ vật của các thế hệ đi trước như giữ một phần máu thịt của chính mình. Hiện nay, trên cả nước có 136 đồn Biên phòng có CB, CS hy sinh qua các thời kỳ, với hơn 1.370 liệt sĩ. Trong đó, hơn 50 đồn và đơn vị Biên phòng đã xây dựng bia, nhà bia, đài tưởng niệm để mãi khắc ghi sự hy sinh, cống hiến to lớn của các anh hùng liệt sĩ – những người đã hiến dâng trọn đời mình cho từng tấc đất biên cương của Tổ quốc.
Theo thống kê, có nhiều đơn vị Biên phòng đã anh dũng chiến đấu và hy sinh trong các cuộc bảo vệ biên giới. Câu chuyện về các anh hùng liệt sĩ Biên phòng đã trở thành một phần không thể thiếu trong lịch sử đấu tranh và bảo vệ Tổ quốc của Việt Nam. Những bia tưởng niệm và đài tưởng niệm được xây dựng để tưởng nhớ và vinh danh các anh hùng liệt sĩ, là nơi để thế hệ hôm nay và mai sau đến dâng hương, tưởng nhớ và tri ân.
Để giữ gìn và phát huy những truyền thống lịch sử quý giá này, việc bảo vệ và quản lý các bia tưởng niệm, đài tưởng niệm là rất quan trọng. Đồng thời, việc giáo dục và tuyên truyền về truyền thống lịch sử và ý nghĩa của các bia tưởng niệm cũng cần được chú trọng để thế hệ trẻ hôm nay và mai sau có thể hiểu rõ và tiếp tục phát huy những truyền thống tốt đẹp này.