Trong bối cảnh thị trường tài sản số tại Việt Nam đang dần định hình khung pháp lý, nhiều nhà đầu tư vẫn giữ tâm lý “đổi đời sau một đêm”. Việc hình thành một hành lang pháp lý rõ ràng để quản lý thị trường này không chỉ giúp chấn chỉnh và bảo vệ người chơi, mà còn đặt ra câu hỏi liệu nó có đủ sức làm thay đổi cách người Việt tiếp cận kênh đầu tư này?
Trong giai đoạn 2020-2022, làn sóng đầu tư vào tài sản số đã lan rộng khắp Việt Nam, khi nhiều người trẻ xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, những đợt tăng trưởng chóng mặt đã bị gián đoạn bởi chuỗi thua lỗ, các sàn giao dịch sụp đổ, và sự xuất hiện của các loại “coin rác” biến mất. Điều này dẫn đến sự bối rối trong một thị trường thiếu vắng khung pháp lý rõ ràng.
Đến đầu năm 2025, dòng chảy pháp lý đã bắt đầu chuyển mình. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua, lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Điều này đánh dấu một bước tiến quan trọng khi tài sản số không còn bị xem là “vùng xám”, mà đang dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.
Tuy nhiên, tâm lý “một đêm đổi đời” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng nhà đầu tư. Nhiều người vẫn có xu hướng chạy theo cảm xúc, tin đồn và các “kèo” từ các nhóm Telegram, thực hiện giao dịch chủ yếu qua các sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC, mà không có sự bảo hộ pháp lý rõ ràng.
Theo số liệu từ Triple-A, Việt Nam hiện có hơn 17 triệu người sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới là 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải dẫn dắt thị trường này theo hướng minh bạch hơn.
Các chuyên gia nhận định rằng, nếu không có khung pháp lý rõ ràng, niềm tin vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào… lời hứa. Khi xảy ra sự cố, người dùng gần như không được bảo vệ. Nếu Việt Nam có khung kiểm soát, thậm chí chỉ cần buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã là một bước tiến lớn.
Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, mà tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.
Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.
Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.
Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Sự thay đổi trong tâm lý và cách tiếp cận của nhà đầu tư sẽ là yếu tố quan trọng quyết định tính hiệu quả của khung pháp lý mới trong việc quản lý thị trường tài sản số tại Việt Nam.