Gần đây, một loạt các vụ việc liên quan đến hành vi bắt cóc trực tuyến và lừa đảo qua mạng nhắm vào trẻ vị thành niên đã gây ra sự hoang mang trong dư luận xã hội. Những trường hợp này đã làm dấy lên mối quan ngại về sự an toàn của trẻ em trong thời đại số và vai trò của gia đình, nhà trường trong việc bảo vệ và trang bị kỹ năng cho các em.

Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, chuyên gia giáo dục và nguyên giảng viên tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trẻ vị thành niên thường có tâm lý ham khám phá, tò mò với những điều mới mẻ, và khát khao được công nhận. Điều này khiến các em dễ bị cuốn vào những lời dẫn dụ hấp dẫn từ kẻ xấu. Tiến sĩ Hương nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh hiện nay, việc trang bị kiến thức và kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh là vô cùng quan trọng.

Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Nguyễn Văn Duẩn, chuyên gia tại Phòng Tâm lý học đường của Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lê Quý Đôn, cho rằng trẻ em hiện nay thiếu kỹ năng nhận diện và ứng phó với lừa đảo, đặc biệt là trong môi trường phi vật lý như không gian mạng. Điều này làm tăng nguy cơ bị tấn công và lừa đảo trực tuyến. Ông Duẩn đề xuất rằng, nhà trường và gia đình cần phối hợp chặt chẽ để giáo dục và trang bị kỹ năng cho trẻ.

Thầy Nguyễn Đức Phú, giáo viên kỹ năng sống tại Trường Phổ thông liên cấp Phenikaa, chỉ ra rằng khi cha mẹ quá bận rộn và ít có thời gian cho con cái, các em có thể cảm thấy cô đơn. Đây là lúc thế giới ảo trở thành nơi để các em tìm kiếm sự chia sẻ và đồng cảm. Kẻ xấu có thể lợi dụng điều này để thao túng tâm lý và chiếm lòng tin của các em. Thầy Phú khuyên rằng, gia đình và nhà trường cần có sự quan tâm và giáo dục toàn diện để giúp trẻ phát triển và nhận biết rủi ro trực tuyến.

Các chuyên gia đều đồng thuận rằng, để bảo vệ trẻ, nhà trường và phụ huynh cần chủ động trang bị cho học sinh những kỹ năng tự vệ thiết yếu trong thời đại số. Việc tích hợp các buổi học về an toàn không gian mạng và kỹ năng nhận diện lừa đảo vào chương trình học chính khóa và hoạt động ngoại khóa là cần thiết. Đồng thời, sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục an toàn trên không gian mạng cho học sinh là yếu tố quan trọng.

Tóm lại, không có giải pháp đơn lẻ nào có thể giải quyết triệt để vấn đề. Chỉ khi gia đình và nhà trường cùng chung tay hành động, với sự quyết liệt và thấu hiểu, chúng ta mới có thể bảo vệ con trẻ một cách hiệu quả trong thời đại số. Việc giáo dục và trang bị kỹ năng cho trẻ không chỉ là trách nhiệm của một phía mà cần sự tham gia tích cực của cả gia đình và nhà trường.

Thượng tá Đào Trung Hiếu, Tiến sĩ Tội phạm học, đã lên tiếng cảnh báo về việc học sinh, sinh viên trở thành mục tiêu của các vụ lừa đảo ‘bắt cóc online’ với thủ đoạn ngày càng tinh vi và phức tạp. Theo ông Hiếu, tâm lý của học sinh, sinh viên thường sợ quyền lực, nể danh tiếng và thiếu khả năng kiểm chứng thực tế, điều này khiến các em dễ dàng trở thành nạn nhân của những kẻ xấu.

Khi đối mặt với một người tự xưng là công an, các em dễ dàng hoảng loạn và làm theo yêu cầu của kẻ xấu mà không có đủ khả năng để kiểm tra và xác minh thông tin. Trong khoảng một tháng trở lại đây, đã có nhiều vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhắm vào học sinh, sinh viên với thủ đoạn giả mạo cán bộ công an, đe dọa ‘con mồi’ để buộc phải chuyển tiền. Các đối tượng lừa đảo thường sử dụng kịch bản mồi dẫn như: ‘Em có liên quan đến một vụ án’, ‘Chúng tôi cần xác minh tài khoản của em có bị hacker lợi dụng hay không’, ‘Chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội’.

Thượng tá Hiếu phân tích, khi một người tự xưng là công an, nói giọng nghiêm nghị, dùng từ chuyên môn, đe dọa về ‘hồ sơ’, ‘đường dây rửa tiền’, ‘có lệnh triệu tập’… thì nạn nhân lập tức rơi vào trạng thái hoảng loạn. Điều này cho thấy các đối tượng lừa đảo đang lợi dụng sự sợ hãi và thiếu hiểu biết của học sinh, sinh viên để thực hiện hành vi phạm tội.

Cũng theo vị chuyên gia, các đối tượng thường dùng các thủ đoạn như yêu cầu nạn nhân tải ứng dụng, gửi ảnh CCCD, thậm chí bỏ nhà ra đi. Một số trường hợp, các đối tượng còn yêu cầu nạn nhân chuyển tiền vào tài khoản của cơ quan để chứng minh vô tội. Những hành vi này không chỉ gây ra tổn thất về tài sản mà còn ảnh hưởng đến tâm lý và sự phát triển của các em.

Bên cạnh đó, Thượng tá Hiếu chỉ ra một số dấu hiệu nhận biết trẻ có thể đang bị kẻ xấu thao túng, như: sự thay đổi hành vi, cảm xúc và thói quen sử dụng thiết bị số; trẻ bắt đầu giấu diếm nội dung trò chuyện, đổi mật khẩu, lén lút nhắn tin về đêm… Những dấu hiệu này đòi hỏi sự quan tâm và cảnh giác của phụ huynh và nhà trường.

Ông Hiếu cũng kiến nghị các phụ huynh hãy đồng hành cùng con thay vì kiểm soát cứng nhắc, còn nhà trường hãy chủ động giáo dục kỹ năng sống số như một môn học bắt buộc. Trong khi đó, cơ quan chức năng cần xây dựng kênh tiếp nhận tố giác thân thiện, dễ tiếp cận với học sinh, sinh viên. Việc này sẽ giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng của các em trong việc phòng tránh và đối phó với những hành vi lừa đảo.

Luật sư Trần Tuấn Anh, Công ty luật Minh Bạch, cũng cho rằng, nhà trường và gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc bảo vệ học sinh, sinh viên khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi. Ông Tuấn Anh kiến nghị, gia đình cần dành thời gian quan tâm đến con cái nhiều hơn, không chỉ là kiểm soát thiết bị điện tử, mà quan trọng hơn là xây dựng sự tin tưởng, để khi có điều bất thường xảy ra, con cái sẵn sàng chia sẻ và hỏi ý kiến cha mẹ.

Từ góc độ của mình, luật sư Tuấn Anh cũng đề xuất các nhà trường cần trang bị kiến thức chuyên môn, cần lồng ghép giáo dục kỹ năng sống, kỹ năng nhận diện và phòng tránh lừa đảo công nghệ cao vào trong các buổi sinh hoạt, tiết học. Điều này sẽ giúp học sinh, sinh viên có đủ kiến thức và kỹ năng để bảo vệ mình trước những hành vi lừa đảo ngày càng phức tạp.

Thời gian gần đây, Công an thành phố Hồ Chí Minh đã triệt phá nhiều vụ ‘bắt cóc online’ – hình thức tội phạm mới và tinh vi. Nạn nhân bị các đối tượng xấu chi phối qua điện thoại và mạng internet mà không cần gặp mặt trực tiếp, dẫn đến tự cô lập và bị tống tiền. Xu hướng tội phạm này đang có tính chất tinh vi và nguy hiểm, đòi hỏi sự cảnh giác cao độ từ cộng đồng.

Thủ đoạn tinh vi của ‘bắt cóc online’
Ngày 24-7, một nam sinh viên ở phường Diên Hồng, quận 10, TP.HCM, nhận cuộc gọi từ người tự xưng là shipper. Ngay sau đó, đối tượng khác liên lạc qua Zalo, hù dọa nam sinh này liên quan đến việc buôn ma túy và rửa tiền, khiến em hoảng sợ nghe theo lời chúng.

‘Từ cuộc gọi video call gặp anh đội trưởng thì em được yêu cầu chuyển qua Zoom, và trong Zoom có 3 người gồm em và một anh được giới thiệu là bên công an, một anh bên viện kiểm sát khiến em càng tin những gì họ nói’, nam sinh kể lại. Từ đó, chúng bắt nạn nhân chuyển tiền, sau đó điều khiển em từ phường Diên Hồng đi nhiều nơi, rồi đến nhà nghỉ thuộc xã Củ Chi. Tại đây, chúng lừa lấy tài khoản mạng xã hội và số điện thoại người thân để tống tiền 150 triệu đồng.

Với thủ đoạn tương tự, ngày 25-7, nữ sinh viên từ Khánh Hòa cũng bị đối tượng giả danh công an cáo buộc liên quan rửa tiền, yêu cầu chuyển 150 triệu đồng để ‘chứng minh vô tội’. Các đối tượng điều nạn nhân đến khách sạn ở phường Hòa Hưng, buộc tự nhốt trong phòng.

‘Con tham gia cuộc gọi video call rồi một lát sau mấy chú đó nói cần kiểm tra cơ thể, nói con phải cởi hết đồ ra, hình như là có quay lại, vẫn là ở trong cuộc họp ở trong Zoom đó. Rồi sau đó mấy chú lấy video đó dọa bắt mẹ con gửi thêm tiền’, nữ sinh kể lại.

Giải cứu kịp thời
Vào tối 25-7, bà T. đến Công an phường Hòa Hưng trình báo về việc con gái là em Q. (sinh năm 2007) bị mất liên lạc, có dấu hiệu bị khống chế. Trước đó vài giờ, em Q. đang uống nước tại quán cà phê trên đường Hòa Hưng thì nhận điện thoại từ người lạ. Nghe xong, Q. đi đâu không rõ, sau đó mất liên lạc.

Một người liên lạc với bà T. bằng tài khoản Zalo của Q., cho biết đã bắt cóc con bà, chuẩn bị đưa qua Campuchia, yêu cầu chuyển tiền chuộc. Quá hoảng sợ, bà T. chuyển 17 triệu đồng vào tài khoản ngân hàng của Q. Tiếp đó bà liên tiếp nhận cuộc gọi từ nhiều người lạ yêu cầu tiếp tục chuyển tiền, nên đến công an trình báo.

Theo Đội hình sự đặc nhiệm (Đội 2), Phòng cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hồ Chí Minh, đến 19h cùng ngày, lực lượng chức năng đã phát hiện em Q. đang ở một mình trong khách sạn trên đường Trần Văn Đang.

Làm việc với công an, nữ sinh cho biết nhận điện thoại từ người tự xưng là công an, nói thông tin cá nhân của Q. bị lộ, có người sử dụng để tạo tài khoản rửa tiền. Để chứng minh mình không liên quan tội phạm, Q. phải chuyển 150 triệu đồng. Do quá sợ hãi, Q. đã chuyển trước 10 triệu đồng. Đối tượng yêu cầu Q. phải giữ bí mật với mọi người, kể cả cha mẹ, phải di chuyển nhiều nơi, thuê khách sạn ở một mình.

Trung tá Nguyễn Hoàng Lâm, trưởng Công an phường Diên Hồng, cho biết: ‘Sau khi các vụ việc xảy ra, chúng tôi tổ chức tuyên truyền cho khu phố và các hệ thống chính trị trên địa bàn. Chính bản thân tôi cũng yêu cầu các trưởng khu phố, hệ thống chính trị cần tuyên truyền đây là thủ đoạn mới nhất của tội phạm’.

Cơ quan công an khuyến cáo học sinh, sinh viên cần thường xuyên cập nhật thông tin về các loại tội phạm trực tuyến, đồng thời nhà trường, gia đình phải quan tâm, hướng dẫn để các em có giải pháp đúng đắn khi gặp sự cố.

Dấu hiệu nhận biết của dạng thức lừa đảo ‘bắt cóc online’
Một thủ đoạn lừa đảo tinh vi đang gia tăng gần đây là gọi điện giả danh cơ quan chức năng để ‘bắt cóc online’ tinh thần nạn nhân. Các đối tượng thường tự xưng là công an, viện kiểm sát hoặc tòa án, thông báo rằng người nghe liên quan đến các vụ án ma túy, rửa tiền.

Tiếp theo đó, chúng yêu cầu chuyển tiền để ‘chứng minh vô tội’ và đe dọa sẽ bắt giữ bí mật, không được thông báo cho gia đình hay người thân.

Thiếu tá Châu Thị Kim Ngọc, Phòng cảnh sát hình sự Công an TP.HCM, khuyến cáo: ‘Các em không làm gì sai thì không có gì phải sợ. Cơ quan công an không làm việc qua điện thoại, không yêu cầu chuyển khoản, không gửi lệnh bắt qua điện thoại. Hãy bình tĩnh, xử lý tự tin và báo ngay cho cơ quan công an gần nhất’.

Tòa án nhân dân tỉnh Nghệ An vừa mở phiên tòa sơ thẩm để xét xử 5 bị cáo về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Các bị cáo gồm Vi Văn Linh (sinh năm 2003), Kha Văn Úc (sinh năm 2002), Vi Thị Lệ (sinh năm 2002), Lộc Văn Tào (sinh năm 2001) và Lương Văn Hiền (sinh năm 2001), đều trú tại tỉnh Nghệ An.

Các bị cáo này đã tham gia vào một đường dây lừa đảo do các đối tượng người Trung Quốc cầm đầu tại đặc khu Tam giác vàng. Theo cáo trạng, Vi Văn Linh đã tạo một tài khoản Facebook giả mạo tên ‘Phạm Quỳnh Châu’ và tải hình ảnh của một phụ nữ xinh đẹp. Sau đó, Linh tiếp cận và tán tỉnh ông N.V.H. (sinh năm 1956, trú tỉnh Lâm Đồng) với mục đích lừa đảo.

Khi chiếm được tình cảm và sự tin tưởng của ông H., Linh đã dụ dỗ ông này cài đặt ứng dụng Bicoinomynft và đăng ký tài khoản để đầu tư tiền ảo. Tuy nhiên, ứng dụng Bicoinomynft là một sàn giao dịch điện tử giả, có thể điều khiển tăng giảm theo ý muốn.

Tin tưởng vào mức lợi nhuận do Linh và đồng bọn vẽ ra, ông H. đã chuyển tổng cộng gần 6 tỷ đồng vào các tài khoản được chỉ định. Sau đó, ông H. tiếp tục chuyển gần 12 tỷ đồng vào các tài khoản khác nhau để được rút tiền.

Cơ quan chức năng đã làm rõ rằng Linh đã chiếm đoạt của nạn nhân hơn 18,2 tỷ đồng. Theo tỷ lệ phân chia tiền lừa đảo và tiền thưởng của công ty, Linh được hưởng hơn 1,2 tỷ đồng. Các bị cáo khác cũng đã hưởng lợi từ khoản tiền lừa đảo của Linh thông qua tiền lương cá nhân và tiền thưởng của cả tổ.

Tại phiên tòa, các bị cáo đã thừa nhận hành vi phạm tội như cáo trạng truy tố. Hội đồng xét xử cấp sơ thẩm đã tuyên phạt Vi Văn Linh tù chung thân, Kha Văn Úc 19 năm tù, Lộc Văn Tào 12 năm tù; Vi Thị Lệ và Lương Văn Hiền mỗi bị cáo bị tuyên phạt 9 năm tù.

Các bị cáo phải bồi thường toàn bộ số tiền đã chiếm đoạt cho bị hại N.V.H. Đường dây lừa đảo này đã bị bại lộ khi Công an Nghệ An triệt phá vào tháng 6/2024. Vụ án này đã gây shock và làm dấy lên vấn đề về việc lừa đảo qua mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến.

Được biết, tình trạng lừa đảo qua mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến đang trở nên phổ biến và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Các cơ quan chức năng đang tiếp tục điều tra và xử lý các vụ án liên quan đến lừa đảo qua mạng.

Trước đó, mạng xã hội cũng đã đưa tin về việc nhiều người dân bị lừa đảo qua mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến. Do đó, người dân cần nâng cao cảnh giác và cẩn thận khi sử dụng mạng xã hội và các ứng dụng trực tuyến.

Hiện tại, vụ án đang được tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật. Hy vọng rằng, sẽ có thêm nhiều vụ án được phanh phui và xử lý nghiêm minh để răn đe những kẻ có ý đồ lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người khác.