Hiện nay, việc lựa chọn ngành nghề của nhiều bạn trẻ bị ảnh hưởng bởi những định kiến về giới, danh tiếng, thu nhập… Điều này không chỉ tác động tiêu cực đến tương lai của cá nhân mà còn dẫn đến lãng phí nguồn lực xã hội. Theo bản tin thị trường lao động quý 2-2025 của Bộ Nội vụ, số người thất nghiệp trong quý 2-2025 đã tăng lên 1,06 triệu người, cao hơn 25.000 người so với quý trước và tăng khoảng 13.300 người so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên cũng tăng thêm 0,26%, mặc dù các công ty tăng tuyển dụng.

Nghịch lý này đặt ra nhiều vấn đề, trong đó có việc chọn ngành nghề ở giới trẻ hiện nay. Nhiều học sinh và phụ huynh đặt quá nặng yếu tố thu nhập, cho rằng nghề dễ giàu mới đáng học nên đổ xô vào các ngành được cho là ‘hot’ trên thị trường lao động, dẫn đến cầu vượt quá cung. Văn hóa Á Đông cũng khiến một số phụ huynh, học sinh có những định kiến về giới khi chọn ngành nghề. Nhiều bạn trẻ đã từ bỏ ước mơ về ngành học vì lo sợ áp lực giới tính trong thời gian học, cũng như quá trình tìm việc sau này.

Các nhà nghiên cứu tâm lý học phát triển và khoa học thần kinh khẳng định năng lực nghề nghiệp không phân biệt giới, mà là do định hướng xã hội. Tuy nhiên, nhiều bạn trẻ chọn ngành trái sở thích chỉ vì muốn vào trường ‘top’. Lấy tên trường làm thước đo thành công là một cách hiểu sai về thương hiệu giáo dục. Điều này xuất phát từ tâm lý sính danh tiếng, hiệu ứng truyền thông về những bảng xếp hạng các cơ sở giáo dục đại học.

Tư duy trọng bằng cấp cũng khiến nhiều bạn không mặn mà với cao đẳng nghề. Trong khi các nước phát triển coi trọng việc học nghề thì ở Việt Nam, học nghề lại bị nhiều người coi là thua cuộc, thất bại. Hiện thực phũ phàng người người đại học, nhà nhà đại học, nhưng rồi vẫn khó tìm việc với tấm bằng cử nhân đang đặt dấu hỏi lớn trong việc lựa chọn con đường bước vào thị trường lao động của các bạn trẻ hiện nay.

Chọn nghề sai: tăng thất nghiệp, lãng phí nguồn nhân lực. Sai một ly, đi một dặm. Chọn ngành không phù hợp khiến nhiều bạn chán học, bỏ học. Không chỉ mất niềm tin vào bản thân, các em còn cảm thấy khó khăn trong việc định danh nghề nghiệp, đến khi học xong, lại làm trái ngành trái nghề. Nhìn từ góc độ toàn cảnh xã hội, định kiến ngành nghề sẽ dẫn đến việc học sai ngành sai nghề. Hệ quả là tình trạng ngành thiếu ngành thừa, lãng phí nguồn nhân lực, gia tăng tình trạng thất nghiệp dù có bằng đại học.

Chọn nghề là hành trình cá nhân, có ý nghĩa quyết định cuộc đời mỗi người. Tương lai không dành cho người đi theo lối mòn định kiến. Chúng ta phải hiểu rõ chính mình, bằng cách thẳng thắn trả lời những câu hỏi: ‘muốn gì?’, ‘giỏi gì?’, ‘sống vì giá trị nào?’ thông qua việc sử dụng các công cụ trắc nghiệm nghề nghiệp khoa học. Gia đình, nhà trường, xã hội cũng cần chung tay tiếp sức, giúp các em mở rộng cánh cửa ngành nghề tương lai, không nên vô tình dựng thêm những rào chắn vô hình, từ đó giúp thế hệ trẻ xác định đúng đắn con đường nghề nghiệp của mình.

Thị trường lao động vào cuối năm đang trải qua một giai đoạn phức tạp, đan xen giữa những cơ hội và thách thức. Mặc dù tình hình kinh tế chung vẫn còn nhiều khó khăn, song nhiều doanh nghiệp lại đang tăng nhu cầu tuyển dụng lao động trong các lĩnh vực khác nhau. Điều này mang đến cơ hội cho người lao động tìm kiếm những công việc mới với mức lương hấp dẫn hơn.

Theo các chuyên gia, sự gia tăng nhu cầu tuyển dụng này không chỉ phản ánh sự phục hồi của nền kinh tế sau thời gian khó khăn mà còn cho thấy sự thay đổi trong chiến lược phát triển của các doanh nghiệp. Họ đang tìm kiếm những người lao động có kỹ năng và năng lực tốt để đáp ứng nhu cầu sản xuất và kinh doanh trong giai đoạn mới. Điều này tạo ra một sân chơi lớn cho người lao động, giúp họ có cơ hội tìm kiếm việc làm ở những vị trí tốt hơn, với yêu cầu và mức lương phù hợp.

Tuy nhiên, bên cạnh những cơ hội, vẫn còn nhiều thách thức mà người lao động và doanh nghiệp phải đối mặt. Một trong những thách thức lớn nhất là vấn đề về kỹ năng và chất lượng lao động. Do sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và nhu cầu thị trường, nhiều người lao động gặp khó khăn trong việc đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp. Đồng thời, các doanh nghiệp cũng gặp thách thức trong việc tìm kiếm và giữ chân những nhân viên có kỹ năng phù hợp.

Để giải quyết những thách thức này, việc nắm bắt được xu hướng và yêu cầu của thị trường lao động trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Người lao động cần liên tục cập nhật kiến thức và kỹ năng của mình để phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp. Trong khi đó, các cơ quan quản lý cần có những chính sách hỗ trợ phù hợp, như tổ chức các chương trình đào tạo và huấn luyện, để giúp người lao động nâng cao chất lượng và thích nghi với thị trường.

Việc nắm bắt xu hướng và yêu cầu của thị trường lao động không chỉ giúp người lao động có cơ hội việc làm tốt hơn mà còn hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc phát triển và tăng trưởng bền vững. Qua đó, góp phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế – xã hội một cách hiệu quả. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, bao gồm người lao động, doanh nghiệp và các cơ quan quản lý, để cùng nhau xây dựng một thị trường lao động năng động và phát triển bền vững.

Theo dõi thị trường lao động Việt Nam để cập nhật những thông tin mới nhất về cơ hội và thách thức trong lĩnh vực này.

Thị trường lao động Việt Nam hiện đang đối mặt với một nghịch lý đáng chú ý: nhiều người lao động bị sa thải trong khi các doanh nghiệp vẫn đang thiếu nhân sự nghiêm trọng. Một báo cáo quý 2/2025 của Vieclam24h đã khảo sát gần 3.000 người tham gia, cung cấp một bức tranh toàn diện về tình trạng tâm lý của người lao động và sự gián đoạn kết nối giữa cung và cầu lao động trên thị trường.

Trong nửa đầu năm 2025, nhiều ngành công nghiệp trên toàn cầu đã chứng kiến sự cắt giảm lao động đáng kể. Ngành công nghệ đã cắt giảm đến 72.000 lao động, trong khi ngành bán lẻ mất hơn 64.000 việc làm. Tại Việt Nam, hơn 2.500 nhân sự trong ngành ngân hàng đã bị tinh giản, và nhiều khu công nghiệp cũng báo cáo về việc cắt giảm quy mô lớn trong các ngành dệt may, da giày, và điện tử. Những con số này cho thấy xu hướng cắt giảm lao động, hay còn gọi là “layoff”, đang trở thành một xu hướng toàn cầu, không chỉ giới hạn trong các đợt khủng hoảng ngắn hạn mà đã trở thành một phần của chiến lược dài hạn của nhiều doanh nghiệp.

Tâm lý bất ổn trong người lao động đã dẫn đến sự đứt gãy mối liên kết giữa họ và doanh nghiệp. Theo báo cáo, gần 43,3% người lao động cho biết họ đang phải gánh thêm công việc, trong khi 42,8% lo sợ sẽ là người tiếp theo bị sa thải. Gần 30% người lao động đã mất niềm tin vào tổ chức của mình, và 27,3% cảm thấy giảm động lực làm việc.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng 77,4% doanh nghiệp được khảo sát cho biết tình hình tuyển dụng đang trở nên khó khăn hơn so với cùng kỳ năm trước. Khó khăn nhất là việc tuyển dụng nhân viên chính thức và nhân viên thực thi, với 84,7% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng cho các vị trí này. Tiếp theo đó là nhóm chuyên viên, cấp trung và trưởng nhóm, với 66,1% doanh nghiệp gặp khó khăn.

Trong khi đó, 72,7% người lao động mất việc đã quay lại tìm việc, nhưng chỉ 24,7% tìm được công việc phù hợp trong thời gian ngắn. Lao động lớn tuổi và lao động phổ thông là những nhóm chịu thiệt thòi nặng nề. Nhóm tuổi 45-54 là đối tượng bị cắt giảm nhiều nhất với tỷ lệ 9,5%, nhưng chỉ có 4,1% được giữ lại. Nhóm trên 55 tuổi gần như không còn hiện diện trong lực lượng lao động được giữ lại.

Lực lượng lao động trẻ cũng thiếu cơ hội gia nhập thị trường. Chỉ 23,4% doanh nghiệp có kế hoạch tuyển dụng sinh viên mới tốt nghiệp hoặc thực tập sinh. Trong khi đó, nhóm tuổi 18-24 chiếm tỷ lệ đáng kể trong nhóm bị sa thải.

Kỳ vọng của người lao động và doanh nghiệp đang lệch pha, dẫn đến sự khó khăn trong việc kết nối cung và cầu lao động. Người lao động đang tìm kiếm sự ổn định và các điều kiện làm việc có lợi hơn, trong khi doanh nghiệp lại ưu tiên các biện pháp như tăng kênh tuyển dụng và truyền thông thương hiệu nhà tuyển dụng.

Dù vậy, báo cáo cũng chỉ ra những tín hiệu tích cực từ người lao động và doanh nghiệp Việt. Thị trường lao động đang hồi phục chậm và mang tính chọn lọc, nhưng 56,2% doanh nghiệp cho biết sẽ mở rộng quy mô nhân sự trong 6 tháng tới. Người lao động Việt Nam thể hiện tinh thần tích cực và khả năng thích nghi nổi bật so với xu hướng chung trên thế giới.

Để thu hẹp khoảng cách giữa người lao động và doanh nghiệp, cả hai phía cần chủ động thay đổi. Khi có sự lắng nghe và điều chỉnh từ cả hai bên, cung và cầu lao động mới có thể vận hành như một thể thống nhất thay vì tiếp tục đứng ở hai đầu không gặp nhau.

Văn hóa tuyển dụng nhân sự đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành văn hóa doanh nghiệp, tuy nhiên nó vẫn chưa được các doanh chủ chú trọng đúng mức. Thông thường, hoạt động tuyển dụng nhân sự được giao hoàn toàn cho bộ phận tuyển dụng mà không có sự tham gia trực tiếp của lãnh đạo. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực, đặc biệt là trong trường hợp tuyển dụng nhân sự cấp cao hoặc chuyên gia trong ngành.

Trên các trang mạng xã hội và trang đánh giá doanh nghiệp, những câu chuyện xoay quanh hoạt động tuyển dụng đã phản ánh sâu sắc văn hóa của doanh nghiệp đó. Những thông điệp từ người dùng lan truyền nhanh chóng và ảnh hưởng rộng rãi, có thể dẫn đến việc người lao động tẩy chay thương hiệu tuyển dụng của doanh nghiệp.

Đã đến lúc doanh chủ cần nghiêm túc xem xét và đánh giá lại hoạt động tuyển dụng nhân sự tại doanh nghiệp. Quy trình tuyển dụng cần được rà soát và điều chỉnh thường xuyên để phù hợp với xu hướng và tình hình thị trường lao động. Bên cạnh đó, cần chú trọng đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng tuyển dụng cho nhân sự thuộc bộ phận tuyển dụng.

Thực tế cho thấy một sự thật đáng buồn rằng nhiều doanh chủ vẫn tin dùng và ủy thác hoạt động tuyển dụng nhân sự cho những người không đủ năng lực và kỹ năng. Hoạt động tuyển dụng không phải là hoạt động của cơ chế ‘xin – cho’, mà cần được thực hiện một cách chuyên nghiệp và tôn trọng.

Nghề tuyển dụng nhân sự không phải là một nghề dễ dàng để học và thực hành thành công. Ngoài kiến thức và nghiệp vụ chuyên môn, còn cần có kỹ năng, kinh nghiệm và tính cách hòa nhã. Tuy nhiên, vẫn có nhiều doanh chủ chưa quan tâm đúng mức đến vấn đề này.

Nguyên tắc bất biến trong hoạt động tuyển dụng nhân sự là ‘Lãnh đạo giỏi, hỏi câu hay’. Tuy nhiên, những người không đủ năng lực và kỹ năng sẽ không thể thực hiện được điều này. Những câu hỏi ‘ngây ngô’ và ‘ngớ ngẩn’ vẫn cứ tiếp diễn, khiến cho buổi phỏng vấn trở nên ‘cáu gắt’.

Tóm lại, việc xây dựng và phát triển thương hiệu tuyển dụng là rất quan trọng, nhưng không dành cho những kẻ ‘ngồi nhầm chỗ’. Doanh chủ cần nghiêm túc xem xét và đánh giá lại hoạt động tuyển dụng nhân sự tại doanh nghiệp, để đảm bảo rằng văn hóa tuyển dụng nhân sự được cải thiện và thương hiệu tuyển dụng của doanh nghiệp được nâng cao.

Để nâng cao chất lượng hoạt động tuyển dụng, các doanh nghiệp cần có những giải pháp thiết thực và hiệu quả. Đó là đầu tư vào việc đào tạo và phát triển đội ngũ tuyển dụng, cũng như xây dựng quy trình tuyển dụng chuyên nghiệp và minh bạch.

Chỉ khi có được đội ngũ tuyển dụng chuyên nghiệp và quy trình tuyển dụng hiệu quả, các doanh nghiệp mới có thể thu hút và tuyển dụng được những nhân tài có năng lực và đạo đức, từ đó góp phần xây dựng và phát triển thương hiệu tuyển dụng của doanh nghiệp.