Biến đổi khí hậu và sóng nhiệt đang trở thành những thách thức lớn đối với khả năng chịu đựng của con người. Mới đây, người dân tại Hà Nội và các tỉnh thành khác ở đồng bằng Bắc Bộ đã trải qua một đợt sóng nhiệt nghiêm trọng vào đầu hè năm 2025, với nhiệt độ lên đến trên 40 độ C và độ ẩm từ 40-45%. Cảnh tượng đường phố vắng vẻ, người giao hàng, bán hàng rong, bảo vệ… tìm bóng cây ven đường để núp tạm đã trở nên quen thuộc. Những giọt mồ hôi chưa kịp rơi đã bốc hơi trên chiếc áo chống nắng khô giòn.
Sóng nhiệt không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà còn là một hiện tượng toàn cầu. Giáo sư Phan Văn Tân, một chuyên gia hàng đầu về khí tượng và khí hậu của Việt Nam, nhận định rằng sóng nhiệt là một hệ quả của biến đổi khí hậu. Nếu xem xét lại trong cả năm thập kỷ qua, số ngày nắng nóng trong mùa hè đã gia tăng đáng kể ở hầu hết các vùng trên cả nước Việt Nam.
Sóng nhiệt thường gắn liền với hạn hán, tạo thành một cặp hiện tượng thiên tai phức hợp. Sự kết hợp này làm tăng độ khốc liệt của sóng nhiệt. Tác động của sóng nhiệt đối với con người cũng rất nghiêm trọng. Sóng nhiệt và việc tiếp xúc với nhiệt độ cao gần như là một trong những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại nhất trên toàn cầu trong thế kỷ 21.
TS. Trần Nữ Quý Linh, một nhà khoa học nghiên cứu về ảnh hưởng của sóng nhiệt và các hiện tượng thời tiết cực đoan lên sức khỏe con người, cho rằng sóng nhiệt có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, từ đau đầu, chóng mặt, mất nước đến tử vong. Các nhóm người dễ bị tổn thương nhất bao gồm trẻ em, người già, những người có bệnh mãn tính hoặc công nhân, nông dân lao động ngoài trời. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng sóng nhiệt làm tăng đáng kể số ca nhập viện do nhiều nguyên nhân và do bệnh truyền nhiễm.
Việc thích ứng với sóng nhiệt ngày càng khốc liệt là một thách thức lớn đối với các nhóm dễ bị tổn thương. TS. Trần Nữ Quý Linh cho rằng cần phải nâng cao nhận thức về mối quan tâm của người dân với nhiệt độ và sức khỏe. Đồng thời, cần có những giải pháp có chi phí thấp, dễ áp dụng và nhanh chóng, như thay đổi khả năng tự thích ứng của cá nhân, phân biệt được những dấu hiệu cảnh báo đầu tiên về sức khỏe.
Các chuyên gia cũng kêu gọi các chính phủ quan tâm hơn nữa đến chính sách thích ứng với sóng nhiệt đa dạng hơn, không chỉ ở đô thị mà còn ở nông thôn. Điều này bao gồm việc thiết kế các không gian công cộng nhiều cây xanh, mặt nước, nhiều bóng râm, thoáng khí, và bổ sung các phương tiện làm mát như quạt, điều hòa nhiệt độ… để giúp giảm thiểu tác động của sóng nhiệt đối với con người.