Hiện tượng gia đình xa cách nội tâm, nơi cha mẹ và con cái sống chung dưới một mái nhà nhưng ngày càng xa cách về mặt tình cảm, đang trở thành một vấn đề đáng quan tâm trong xã hội hiện đại. Mặc dù vẫn chia sẻ không gian sống, vẫn chào hỏi hàng ngày, nhưng khoảng cách tình cảm giữa nhiều bậc cha mẹ và con cái ngày càng lớn mà không ai nhận ra.
Một bà mẹ 43 tuổi đã chia sẻ về sự xa cách tình cảm với con trai của mình. Cô miêu tả con trai là một người “ngoan”, chưa từng gây ra phiền phức cho cô, nhưng càng lớn càng xa cách mẹ. Con trai cô thường về nhà, đóng cửa phòng, và chỉ đáp lại một cách ngắn gọn khi được gọi ăn cơm. Trong bữa ăn, con trai cô thường rút điện thoại ra lướt mà không có nhiều tương tác với mẹ. Khi được hỏi về bất cứ điều gì, con trai cô cũng chỉ trả lời một cách cụt lủn. Cô cảm thấy con trai đang dần biến mất khỏi cuộc sống của mình, mặc dù vẫn ở bên cạnh.
Theo báo cáo của tổ chức Stand Alone (Anh), có tới 1/4 người trẻ trưởng thành đã trải qua giai đoạn “xa cách hoàn toàn” với cha mẹ về mặt cảm xúc, dù vẫn sống chung dưới một mái nhà. Một nghiên cứu tại Trung Quốc, được đăng trên tạp chí Frontiers in Psychology năm 2023, cũng chỉ ra rằng các sinh viên có sự kết nối gia đình thấp sẽ dễ rơi vào trạng thái cô đơn và trầm cảm hơn gấp đôi so với nhóm có nền tảng giao tiếp tích cực.
Lý thuyết gắn bó cảm xúc (attachment theory) cho rằng trẻ em lớn lên trong môi trường mà cảm xúc bị xem nhẹ hoặc bị kiểm soát quá mức sẽ phát triển kiểu gắn bó “né tránh” (avoidant): không chia sẻ, không kết nối và tự rút vào thế giới riêng. Sự hiện diện thể chất không đồng nghĩa với sự hiện diện tình cảm. Thói quen “phubbing” (lơ người đối diện vì chăm chú vào điện thoại) cũng là yếu tố khiến trẻ cảm thấy mình không còn là ưu tiên trong mắt người lớn.
Nhiều phụ huynh cảm thấy hụt hẫng khi thấy con cái ít nói, ít tâm sự. Họ cho rằng mình đã hy sinh rất nhiều, nhưng tại sao lại bị con “bỏ rơi” về mặt cảm xúc? Theo chuyên gia tâm lý học phát triển, vấn đề không nằm ở việc “thiếu quan tâm” mà là ở cách quan tâm sai thời điểm, sai phương pháp. Nhiều cha mẹ thường hỏi về thành tích học tập, nhưng lại ít khi hỏi về cảm xúc và trạng thái của con.
Áp lực thành công, sự kỳ vọng và nhịp sống quá nhanh đã khiến những cuộc trò chuyện chân thành dần biến mất. Dù không có một tiếng la mắng, vẫn có hàng trăm lần im lặng làm tổn thương. Để “gặp lại” con trong chính ngôi nhà của mình, các chuyên gia tâm lý học gia đình khuyến nghị tạo ra những khoảng thời gian “không kỳ vọng”, lắng nghe mà không phản ứng vội, thiết lập lại “những nghi thức gia đình”, và chấp nhận sự thay đổi như một phần của trưởng thành.
Tóm lại, việc reconnect với con trong gia đình không phải là một việc dễ dàng nhưng không phải là không thể. Bằng cách thay đổi cách tiếp cận và giao tiếp, các bậc cha mẹ có thể xây dựng lại mối quan hệ tình cảm với con cái và tạo ra một môi trường gia đình tích cực hơn. Cha mẹ và con cái có thể tìm hiểu thêm về các tổ chức hỗ trợ và các nghiên cứu tâm lý học để có thêm thông tin và hướng dẫn.