Quyết định hủy giải nhất của Bộ Giáo dục và Đào tạo được đưa ra sau khi dự án “Hệ thống phân loại rác thông minh tích hợp trí tuệ nhân tạo và cảm biến âm thanh” của hai học sinh Vũ Ngọc Anh và Vũ Đình Đăng Hiển bị tố cáo có nhiều điểm tương đồng với sản phẩm phân loại rác của kỹ sư Samuel Alexander, công bố năm 2023 trên Hackaday.io.
Vi phạm liêm chính khoa học
Sản phẩm phân loại rác của nhóm học sinh THPT Nguyễn Siêu (trái) và sản phẩm của kỹ sư Samuel Alexander (phải).
Quyết định hủy giải nhất được Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng ký ngày 29/4/2025, yêu cầu thu hồi giải thưởng và giấy chứng nhận đạt giải trong lĩnh vực hệ thống nhúng. Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Hưng Yên được giao nhiệm vụ xử lý tập thể, cá nhân vi phạm và báo cáo trước ngày 30/4.
Quá trình kiểm tra và xử lý
Theo báo cáo, dự án này được Bộ Giáo dục và Đào tạo trao giải nhất tại lễ bế mạc cuộc thi khoa học kỹ thuật quốc gia, diễn ra từ ngày 19 đến 21/3 tại Trường Đại học Tôn Đức Thắng, TP.HCM. Cuộc thi thu hút 212 dự án từ 71 đội, tăng 63 dự án so với năm trước, với tổng số giải tăng 5-20%. Có 12 giải nhất, mỗi giải nhì, ba, tư có 36 giải. Thí sinh đạt giải ba trở lên được xét tuyển thẳng vào đại học theo ngành phù hợp với đề tài dự thi.
Tuy nhiên, ngay sau lễ trao giải, dự án của nhóm học sinh Hưng Yên bị tố cáo có nhiều điểm tương đồng với sản phẩm phân loại rác của kỹ sư Samuel Alexander. Cả hai sản phẩm đều sử dụng cảm biến âm thanh và trí tuệ nhân tạo (AI) để phân loại rác như giấy, nhựa, kim loại.
Ý kiến chuyên gia
Thạc sĩ Phan Văn Hiệp, giảng viên khoa Kỹ thuật – Công nghệ, Trường Đại học Văn Hiến, nhận định dự án có dấu hiệu sao chép rõ ràng, vi phạm liêm chính khoa học và quy chế cuộc thi. Ông Hiệp cho biết dù ý tưởng có thể trùng lặp, nhưng phương pháp triển khai và quá trình vận hành giống nhau gần như hoàn toàn là điều khó chấp nhận.
Chuyên gia trong ngành đánh giá hai mô hình “giống nhau về cốt lõi”, chỉ khác ở mức độ hoàn thiện kỹ thuật. Hệ thống của nhóm học sinh gồm vi điều khiển tích hợp cảm biến âm thanh, động cơ mở nắp và xoay ngăn chứa, cùng khung kim loại. Nguyên lý hoạt động dựa trên phân tích âm thanh va chạm để phân loại rác và đưa vào ngăn phù hợp.
Hướng xử lý
Đại diện Vụ Giáo dục Phổ thông, Bộ Giáo dục và Đào tạo, cho biết ban tổ chức đang kiểm tra sau cuộc thi và sẽ xử lý nếu phát hiện vi phạm. Thông tư 06/2024 về quy chế cuộc thi quy định dự án dự thi phải đảm bảo tính trung thực, không gian lận, sao chép trái phép, giả mạo, hoặc sử dụng kết quả nghiên cứu của người khác như của mình.